Veel nieuwkomers zaten én zitten door het coronavirus thuis, zoals vluchtelingen en gezinsmigranten. Voor hen is taalcontact broodnodig om Nederlands te blijven oefenen. Hun taalkennis en durf om de taal straks weer te gebruiken zakken snel; eenzaamheid kan sterk toenemen.
Tegelijkertijd zijn er tal van mensen die graag iets voor een ander willen betekenen in deze bijzondere tijden. Om beide groepen aan elkaar te verbinden, startte Stichting Het Begint met Taal eind maart met Kletsmaatjes, een nieuwe online vorm van taalcoaching. Kletsmaatjes is bedoeld als aanvulling op ‘gewone’ taalcoaching. Hoe ziet het programma eruit, welke resultaten waren er na drie maanden en hoe kunnen NT2-docenten gebruikmaken van deze vorm van online taalcoaching? In het tijdschrift LES is dit interessante artikel Kletsmaatjes, een nieuwe vorm van taalcoaching te vinden.
Wat is Kletsmaatjes?
Wekelijks of vaker hebben vrijwilligers en nieuwkomers contact met elkaar via eigen gekozen online tools. Samen oefenen ze de Nederlandse taal en delen ze wat hen bezighoudt. Dat is goed voor de taalontwikkeling, het zelfvertrouwen en netwerk van nieuwkomers én voor de vrijwilligers. Met name WhatsApp en Skype zijn populair als tool om te videobellen. Maar ook Zoom, Whereby, Jitsi en Google Meet worden gebruikt. Als richtlijn duurt elke sessie ongeveer één uur en het gehele traject bestaat uit in ieder geval twintig sessies. Sinds eind maart zijn er meer dan 800 koppels gemaakt en er komen nog steeds nieuwe aanmeldingen binnen. Online taalcoaching is een succes en in ons digitale tijdperk kon een vrijwilliger dit beamen: ‘Kletsmaatjes past helemaal in deze tijd.’
Aanmelding
Vrijwilligers en nieuwkomers melden zich via verschillende kanalen aan, met name via social media (Facebook) en het eigen netwerk. Maar ook via aangesloten organisaties, vrijwilligerscentrales, media, bedrijven en scholen worden beide groepen aangesproken. Afgaande op de aanmeldingen onder de nieuwkomers (veel Turkse en Syrische aanmeldingen) lijkt het erop dat er veel mond-tot-mondreclame is, met name onder de hoger opgeleide groep. Momenteel is de ingangseis A1, waardoor mogelijk een lager opgeleide groep buiten de boot valt. Alhoewel het speculeren is, is het mogelijk dat zij minder geïnformeerd zijn over de verschillende taalcoachmogelijkheden en zijn zij wellicht minder behendig met het online karakter van Kletsmaatjes
Intakegesprekken en het maken van koppels
Zodra vrijwilligers of nieuwkomers zich aanmelden via de website www.kletsmaatjes.nl volgt een online intake met een van de achttien coördinatoren van Kletsmaatjes. Het doel van de intake is om als coördinator een beeld van de nieuwkomer of van de vrijwilliger te krijgen en om de voorwaarden en verwachtingen te bespreken. Daarnaast wordt er een globale inschatting gemaakt van het taalniveau van de nieuwkomer (het minimale niveau is A1). Op basis van deze intakes maken de coördinatoren koppels, bijvoorbeeld omdat mensen dezelfde interesses delen, ze van dezelfde leeftijd zijn, ze bij elkaar in de buurt wonen of gewoon omdat het goed voelt.
Coördinator Alex de Waardt uit Amsterdam over de koppeling: ‘De mooiste momenten ervaar ik bij het maken van een goede match tussen taalcoach en nieuwkomer. In de Tool voor Taalcoaching (Tota) kan ik zien hoe de taalkoppels de match en de ontmoetingen beoordelen. Zó leuk als het systeem veel smileys toont! Bij het maken van de match kijk ik trouwens minder naar alle specifieke voorkeuren dan naar de beschikbaarheid van vrijwilligers. Ik ben hier misschien wat zakelijk in, maar ik denk dat contrasten ook veel van elkaar kunnen leren. Soms is het gewoon erg lastig om bijvoorbeeld iemand te vinden die én een gezin heeft én jong is én van tuinieren houdt. Als ik weet dat een nieuwkomer het begin heel spannend vindt, dan bel ik na de eerste ontmoeting even.’
Zodra een koppeling is gemaakt in de Tool voor Taal-coaching, is het aan de vrijwilliger om een eerste afspraak te maken met de nieuwkomer. Vrijwilligers worden op verschillende manieren voorbereid op hun rol. Allereerst volgen ze de e-learning ‘online taalcoaching’. In deze e-learning staan de beginselen van taalcoaching en tips over werkvormen en hoe je taalcoach-materialen, zoals SpreekTaal, handig kunt gebruiken.
Voorbeelden van werkvormen die makkelijk digitaal ingezet kunnen worden zijn: het maken van een woordspin, woorden tellen, houden van een spreekbeurt, klop de klemtoon, wie ben ik en de woordslang. Ook leren vrijwilligers wat hun rol is bij Kletsmaatjes (veel spreken, luisteren en gesprekken oefenen) in aanvulling op formeel taalonderwijs. Vrijwilligers maken veelvuldig gebruik van het ondersteuningsaanbod: ‘Goed hoe jullie dit zo snel en adequaat opgezet en uitgewerkt hebben, zeer professioneel.’
Wekelijks of vaker hebben vrijwilligers en nieuwkomers contact
De start van het Kletsmaatjestraject
En dan kan het traject beginnen! Gedurende de sessies staat het team van Kletsmaatjes (achttien coördinatoren en de projectleider) klaar voor vragen en advies, en kan de vrijwilliger zich aanmelden voor de Facebookgroep Online Taalcoaching om zo ervaringen en tips te delen, of inspiratie op te doen voor gespreksonderwerpen. Tijdens de sessies wordt er over van alles gesproken; werk, familie, vrije tijd. De een kletst erop los, de ander gebruikt SpreekTaal om richting te geven aan de sessies. Zo gebruikt een vrijwilliger het videoprogramma Zoom om de geluidsfragmenten van SpreekTaal af te spelen, zodat hij interactief met de nieuwkomer de gesprekken kan bespreken. Over online taalcoaching zeggen de nieuwkomers het volgende: ‘Ik houd van de online sessies, zonder de computer had ik niet de mogelijkheid gehad om rechtstreeks met iemand contact te hebben.’ ‘Voor mij is online één op één praten erg nuttig en efficiënt. Je hoeft elkaar niet ergens te ontmoeten en je kan goed je tijd beheersen.’
Vrijwilligers en nieuwkomers zijn geheel vrij om een eigen draai aan de sessies te geven, zolang ze maar Nederlands met elkaar spreken.
Uit onderzoek gebleken
Uit recent onderzoek onder de gekoppelde vrijwilligers en nieuwkomers is een aantal verrassende resultaten naar voren gekomen. De meerderheid van alle deelnemers is onder de 40 jaar. Voor nieuwkomers zijn de belangrijkste redenen voor aanmelding:
- dat ze door corona met niemand Nederlands spreken (meer dan de helft);
- dat hun reguliere taallessen stilliggen (1 op de 4);
- dat ontmoetingen met de huidige taalcoach niet mogelijk zijn (1 op de 5);
- dat ze veel tijd over hebben (meer dan de helft);
- dat ze simpelweg beter Nederlands willen leren (2 op de 3).
Nieuwkomers zijn ontzettend gemotiveerd en meer dan twee derde van de nieuwkomers durft meer Nederlands te spreken en heeft het gevoel dat zijn vaardigheid van het Nederlands verbetert.
Voor meer dan de helft van de vrijwilligers is hun kletsmaatje het enige contact met nieuwkomers. Voor vrijwilligers zijn de belangrijkste redenen voor aanmelding:
- dat ze anderen willen helpen (bijna iedereen);
- maar ook omdat ze iets nieuws willen proberen (bijna 3 op de 4);
- dat ze nieuwe culturen willen leren kennen (2 op de 3);
- dat ze door corona tijd over hebben (bijna 2 op de 3);
- én omdat de taalcoaching online is (bijna de helft).
De meerderheid van alle deelnemers is onder de veertig jaar
Net iets meer dan de helft van de vrijwilligers is voor het eerst taalcoach. De meeste nieuwkomers en vrijwilligers willen ook na Kletsmaatjes door met taalcoaching, ‘gewoon’ dan wel ‘online’.
Ervaringen
Inmiddels hebben de eerste koppels hun traject van twintig sessies afgerond. Jan (vrijwilliger) en Sehri (nieuwkomer) waren het allereerste koppel. Jan blikt positief terug: ‘Ik heb altijd gezegd: vrijwilligerswerk is niks voor mij. Maar ik had dit veel eerder moeten doen. Het is heel aangenaam, het is heel prettig om met iemand te praten, om iemand te kunnen helpen ook op deze manier. En ik ga er zeker mee door.’ En ook Sehri was erg blij: ‘Dankzij dit project kan ik mijn Nederlands verbeteren. Ik vond Kletsmaatjes heel nuttig, ik adviseer het iedereen.’ Kletsmaatjes bestaat uit twintig sessies, met het idee dat het koppel minstens één keer per week afspreekt. Er is gekozen voor twintig sessies omdat het laagdrempelig is maar je elkaar wel echt leert kennen in een afgebakende periode van maximaal twintig weken.
Vrijwilliger Asha Fleerakkers benadrukt ook het belang van taalcoaching: ‘Ik begeleid een jonge vrouw die studeert voor doktersassistente. Haar opleiding is inhoudelijk fantastisch, maar school helpt niet bij taalgebruik in de praktijk. Wat zegt ze bijvoorbeeld onder tijdsdruk tegen een zestigjarige diabetespatiënt, die haar dieet niet trouw volgt? In Syrië zou ze uit respect voor deze patiënt heel voorzichtig wijzen op het belang van voeding, heel indirect. Ik heb het gesprek met haar overgedaan. Zo kwamen we erachter dat ze dacht dat zakelijke mededelingen de vrouw zouden kwetsen. Samen hebben we gelachen over de Nederlandse behoefte aan duidelijkheid. En over onze achterdocht bij omslachtigheid. ‘Zeg het gewoon!’ en zéker als het je werk is. Het hielp haar om te horen hoe Nederlanders haar taalgebruik ervaren.’
De toekomst van Kletsmaatjes
Taalcoaching vormt een goede aanvulling op de reguliere lessen op een taalschool: door taalcoaching vergroten anderstaligen hun taalvaardigheid, woordenschat en vooral ook hun zelfvertrouwen. Het succes van Kletsmaatjes en de resultaten uit het onderzoek laten zien dat het een effectieve, nieuwe vorm van taalcoaching biedt, nieuwe doelgroepen bereikt (met name jongere mensen die niet eerder aan taalcoaching hebben gedaan) en veel oplevert voor nieuwkomers en vrijwilligers. Stichting Het Begint met Taal wil zich dan ook inzetten om samen met haar landelijke netwerk online taalcoaching te laten groeien zodat nieuwkomers meer kans op succesvolle deelname aan onze samenleving hebben.
Bronnen
- 1. Voor informatie over ‘gewone’ taalcoaching lees meer op onze website: www.hetbegintmettaal.nl/taalcoaching/
Wil je zelf vrijwilliger worden of wil je Kletsmaatjes promoten binnen je eigen netwerk? Meld je dan aan op www.kletsmaatjes.nl - 2. SpreekTaal is het meest gebruikte materiaal voor taalcoaching aan anderstaligen. Het bestaat uit twee series van vijftien modules over dagelijkse onderwerpen (zoals Eten en drinken, Gezondheid, Werk en Communicatie) voor beginnende sprekers van het Nederlands. SpreekTaal is ontwikkeld door Stichting Het Begint met Taal en de Vrije Universiteit Amsterdam. www.hetbegintmettaal.nl/spreektaal/
- 3. De resultaten zijn gebaseerd op 551 gekoppelde respondenten (40%), waarvan 272 nieuwkomers en 279 vrijwilligers (9 juni 2020).
Zie de Infographic voor de belangrijkste resultaten uit het onderzoek.
(Bron: Spruit, R. (2020) Kletsmaatjes, een nieuwe vorm van taalcoaching LES 38, nummer 215)